Güncel Yorum: Hasan Bildirici ile Söyleşi

27 Mayıs 2011 Cuma

Hasan Bildirici ile Söyleşi

İbrahim Sediyani, Ufkumuz sitesinin evsahipliği yaptığı "Bütün İsimlerimizi Geri İstiyoruz" adlı bir imza kampanyası düzenledi. Bu çerçevede, imza veren kimi gazeteci ve yazarlara sorular yöneltti. Rojevakurdistan editörü ve yazarı Hasan Bildirici de İbrahim Sediyani'nin soru yönelttikleri arasındaydı....

*****

İbrahim Sediyani, Hasan Bildirici'nin yanı sıra, Gazeteci – Muhabir Semanur Sönmez Yaman, Hak ve Özgürlükler Partisi (HAKPAR) Kurucusu, Kapatılan Diyarbakır Kürd Derneği (KÜRD – DER) Genel Başkanı, Siyasetçi – Yazar İbrahim Güçlü, Gazeteci – Yazar Hatice Yaşar ile de röportaj yapmış.

*****

Masa-yı Esma (İsimler Masası)’da konuk ettiğimiz diğer isim, çile dolu bir yaşamıyla biriktirdiklerini, bugünkü güzel karakteriyle birleştirerek yaşama geri kazandırmaya çalışan bir kalem erbabı: Araştırmacı – Yazar Hasan Bildirici.
     Nüfûs cüzdanında “1960 Ahlat” doğumlu diye yazıyor Hasan Bildirici’nin. Ahlat doğru doğru olmasına da, gerçek tarihe dair çeşitli rivayetler var. Sorduk soruşturduk; herkes kafadan birşey uydurdu. “En doğrusunu halası bilir” dediler; biz de gittik, halasının elini öptük, rica ettik bize söylesin diye. Dedik, “Halası, bu işin doğrusunu sen bize anlatsan”; dedi, “iki siyâh ineğin evimizin önünden geçtiği gün doğmuştu bizim Hasan.”

     Hayatı tanıdığında annesizmiş küçük Hasan. Üvey annesi varmış. O’nu doğuran kadın, Ahlat’ın tanınmış Kürt aşiretlerinden birinin kızı. Kürtlüğünü O’ndan almış Hasan. Küçükken inatlaştığında, “Kürt damarı tuttu” derlermiş.

     Annesinin ve dayılarının kişiliği baskındır kendisinde. Baba tarafı, Van Gölü çevresine bin yıl önce gelip yerleşen Türk ailelerinden biri. Kürtler’den kız almışlar, ama kendi halindeki Türklük’leri hâlâ baskın. Anlayacağınız bizim Hasan, Türk – Kürt karışımı bir insan; benden duymuş olmayın ama, bu özelliğini seviyor da haa...

     Daha sonra götürülüp atıldığı Ahlat Yatılı Bölge Okulu’nda, köylerinden toplanıp getirilmiş Kürt çocuklarının, ağızlarından yanlışlıkla Kürtçe bir kelime çıkardıklarında parmak uçlarından nasıl sopa yediklerini görerek büyüyor, küçük Hasan. Fakat Hasan Kürtçe bilmiyordu. Arkadaşlarının parmak uçlarından sopa yemelerine neden olan bir dili de, orada öğrenemezdi herhalde.

     Hâlâ da öğrenememiş. Biraz anlar, ama konuşamaz. Konuşamaz; tıpkı Kürtçe bildikleri için parmak uçlarından sopa yiyen o Kürt çocuklarının da konuşamadığı gibi.

     Ortaokulu Tatvan Yatılı Ortaokulu’nda okuyor. Orada da bu kez Dersim, Varto ve Bingöl’den gelen Alevî çocuklarının inançlarını nasıl gizlediklerini görüyor. Parmak kadar boylarıyla, Alevî olduğundan şüphelendikleri arkadaşlarına, “ana – bacı bilip bilmediklerini” soruyorlarmış, Hasan ve arkadaşları. Egemen inanç ve ırk biçimi ilkokulda onları rahat bırakmadığı gibi, ortaokulda da bırakmıyordu ve küçücük halleriyle büyük yalanların ve iftiraların kurbanıydılar, bu şekilde.

     Ortaokul son sınıfta, sol eğilimle tanışıyor. 1974 yılı. Yavaş yavaş Alevîler’e ve solculara ilişkin algıları değişmeye başlıyor.

     Ortaokuldan sonra gittiği Malatya Ziraat Okulu, okul değil bir cehennem: 100 kişilik okulda 50 kişi MHP’li, 30 kişi İslamcı, 20 kişi Alevî, 10 kişi Kürt, 10 kişi de solcu. M. Ali Ağca’ların, Oral Çelik’lerin zamanı. Ortaokul talebelerinin bile kurşunlandığı, kablo ile boğulup atıldığı, kafalarının kesildiği bir zaman. Bu atmosferde onlara hep Türk millîyetçisi olmak için zaman tanınıyor. Nasıl bir psikoloji olduğunu bana değil kendisine sorun; okulunuzun Alevî olan hademesini gözünüzün önünde bıçakla delik deşik edip öldüren kişiyle aynı sınıfta olmak.

     “Malatya’da geçen üç kâbus yılı en iyisi anlatmayayım” diyor Hasan Bildirici, bizimle yaptığı sohbette. “İsyancı kişiliğim orada şekillendi” diyebiliyor ancak. Üstelemiyoruz biz de, üzerine varmıyoruz fazla. Malatya’yı tren istasyonu ve terminal MHP’liler tarafından tutulmuş olduğu için, 1978 yılında yürüyerek terk ediyor çünkü. O da, bir gece yarısı... Okulun bitmesine bir hafta kala!

     1980 yılında tutuklanıyor. Çok işkence görüyor, çok. Arkadaşları gözünün önünde işkenceyle öldürülüyor. Bir Sait Şimşek vamış meselâ. Nizipli bir sabun işçisiymiş; PKK’li. 1980 yılının Ekim ayında Gaziantep Adliyesi’nin altındaki sorgu merkezinde askıda iken, kafasının altında piknik tüpü yakılarak öldürülüyor. Piknik tüpünü işkenceci polisler, sorguya ara verdiklerinde çay demlemek için kullanıyorlarmış. Sait Şimşek’in yanık kafa kokusu genzinden hiç gitmemiş Hasan’ın. 1981 baharında ise, Gaziantep Askerî Cezaevi’nde Dev Yolcu Veysel Güney yanlarında idam ediliyor. Yaralı yakalanmıştı. Yaralarını iyileştirmeden asıyorlar.

     1991 yılında Ceyhan Özel Tip Cezaevi’nden tahliye oluyor. Çıktıktan sonra hesaplıyor; 12 yıl yatmış! Dile kolay...

     Dışarıyı unutmuş... Ceyhan Emniyet Müdürlüğü’nde parmak izi alınıp sokağa salınıyor. Serbest güyâ artık; seviniyor. Bu sevinçle başlıyor yürümeye. Fakat o ne? Sokaklar, arabalar, şehir üstüne geliyor sanki. Emniyet Müdürlüğü’nün önüne çöküyor. Yürüyemiyor; bacakları tutmuyor. Epey bir süre oturduktan sonra bir taksi tutuyor ve cezaevinin kapısına geri gidiyor. Çünkü tahliye olduğu gün “görüş günü” imiş. “Kapıda mutlaka tanıdık aileler vardır” diye düşünüyor. Düşündüğü gibi de çıkıyor; onlardan birine sığınıyor, onlar da alıp götürüyorlar O’nu. Oradan da Bitlis’e gidiyor, memleketine.

     Bir hafta kadar kalıyor Ahlat’ta. Bir haftanın sonunda devletin “güvenlik” sorumluları O’nu karakollarına çağırıyorlar ve Ahlat’ı terk etmesini istiyorlar. O gün bugündür, bir daha da gidemiyor Ahlat’a.

     Çoğu yasaklı ve cezalı olan kitaplar yazdı, Hasan Bildirici. Birçok yazarı ve muhabiri öldürülen Özgür Gündem Gazetesi’nin kuruluşunda yer aldı. O’nu ilk fırsatta öldürmek için takip edenlerle köşe kapmaca oynayacak kadar gözü kara çalıştı. Yeniden cezalar da alınca, 1993 yılında Avrupa’ya çıktı.

     Şu an İsviçre’de yaşıyor. En kısa sürede yasaklanacak romanlar yazıyor ve Rojeva Kûrdistan (www.rojevakurdistan.com) sitesini düzenliyor.

     Bir yatılı okulda, köylerinden toplanıp getirilmiş Kürt çocuklarının, ağızlarından yanlışlıkla Kürtçe bir kelime çıkardıklarında parmak uçlarından nasıl sopa yediklerini görerek büyüyen bir çocuk olarak, şu anda, “ülkede konuşulan tüm yerli dillerin resmî dil statüsünde olduğu” İsviçre gibi medenî bir ülkede yaşamanın kıymetini, Hasan Bildirici’den daha iyi kimse bilemez sanırım.

     4 tane resmî dili olan İsviçre’de yaşayan Hasan Bildirici, bir yandan Kürtçe’nin Türkiye’de özgürlüğüne kavuşması için kitaplar yazarken, bir yandan da yaşadığı ülkeye, İsviçre’ye bir “5. resmî dil” kazandırmanın mücadelesini veriyor. Bu dil, bizimle sohbet ettiği dil; “gönül dili”:

* * *

     1 – Cumhuriyet tarihi boyunca 12 bin 211’i köy ismi olmak üzere 28 bin isim, asimilasyon amaçlı olarak değiştirildi. Bu konuda neler söylemek istersiniz?

     Coğrafyamızın ve insanlarımızın dengesiyle çok oynamaktan dengesiz bir toplum ve coğrafya yarattılar. Herkesi aynı ırk, dîn ve özellikten yapma uğraşı başlangıçta bu uygulamanın sahiplerine iktidar ve güç sağlamış olabilir. Fakat zaman içinde rejimi çürütüp yıkacak olan da birbirini soyup soğana çeviren tek ırk, tek dîn, tek özellik uğraşının yarattığı insan tipi olacaktır. Çürüme ve yıkım her yerde böyle başlamıştır. Şöyle düşünün: Bir ülkede daha çok Türk ve Müslüman görünmek maddî bir çıkar ve iktidar olanağı sağlayacaksa, o zaman başkaları da daha çok Türk ve Müslüman görünmek isteyecektir. Aynı şey bir Alman ve onun dîni olan Hristiyanlık için de geçerlidir. Tarihte, şimdi bile en zengin ve hükmeden imparatorluklar ve krallıklar çok kültürlü olanlardır. Çok kültürlülük büyük bir zenginliktir. Irkçılar bunu anlamazlar. Onlar herkesi kendi ırkından yapar, sonra da birbirlerine düşürürler.

     İsim ve köy değişikliklerini de tek soy, tek dîn, tek davranış istemenin isimlere yansıtılması olarak algılayın. Laz’ın, Kürd’ün, Arab’ın, Çerkes’in, Ermenî’nin elinden köyünü alıp, bir de ismini değiştirmek işlenmiş suçların delillerini ortadan kaldırmak anlamına geliyor. Halbuki bundan bin yıl öncesine kadar Anadolu ve Kürdistan’da belki de tek Türkçe isim ve köy ismi yoktu. Şimdi ötekilerden bir kalıntı yok. Peki bu bizi mutlu etti mi? Ne kadar mutlu olduğumuz ortada.

     2 – Haritadan silinen isimlerin geri alınması için başlatılan imza kampanyası için düşünceleriniz nelerdir? Ve siz neden imzaladınız?

     İyi ve anlamlı bir çaba. Bu nedenle imzaladım.

     3 – Hasan Bildirici, siz sıfırdan bir köy kursaydınız, ona ne isim verirdiniz?

     İsim vermeyi köy çoğunluğunun kararına bırakırdım.

     4 – Ülkemizin en çok hangi şehrini seviyorsunuz ve en çok neyini seviyorsunuz?

     Anteb’i seviyorum. 18 – 20 yaş arası orada yaşadım. Bana çok mazlum ve çalışkan bir şehir gibi görünürdü. Yemek kültürü ve zanaatkârlık çok gelişkindi. İş disiplini ve anlayışını da ahlaklı bulmuştum.

     5 – Nehirler yönünden oldukça zengin olan ülkemizde, en çok hangi nehrimizin ismi hoşunuza gidiyor?

     Van Gölü benim için okyanus, deniz, göl ve nehirlerin toplamıdır. Denizlerden kopup, dağlara sığınmış asi bir çocuktur O. Onun için en çok Van Gölü’nü yazdım. İllâ bir nehir söylemem gerekirse, Nemrut Dağı patlamadan önce bugün Van Gölü’nün bulunduğu yerde nehirler varmış. Nemrut Dağı’nın lavları, Botan’a, yani Dicle ve Fırat’a doğru akan suların önünü kesmiş. Van Gölü’nün böyle oluştuğu söylenir. Gökyüzünün açık olduğu ve Van Gölü’nün mavi bir atlas gibi sakin durduğu zamanlarda su altında kalmış o nehirlerden birinin kaynamasını su yüzeyinden seçmek mümkündür. Ben en çok Van Gölü altında kalan gizemli akarsuları sevdim.

     6 – Desem ki, ben de ikinci bir Hasan Bildirici olmak istiyorum, bana ilk yapacağınız uyarı ne olurdu?

     Ben üç yaşındayken annemi kaybettim. Ondan bana bir siyâh – beyaz resim dahi kalmadı. En iyisi hiç Hasan Bildirici olmayın. Hasan Bildirici hayata daha üç yaşında yenik başlamış biridir. Bu yenikliği giderebilmek için kendini vurmadığı dağ taş kalmamıştır. Fakat hayat karşısındaki yenikliğini giderebilmiş değildir. Yazar ve isyancı kişiliğim de bu açığı kapatamadı. Baskı, zûlüm ve zorbalığın olmadığı bir ortamda çiftçilik yapmak isterdim. Bana ait mütevazi çiftlik, doğup büyüdüğüm Van Gölü’nün kıyısına yakın olmalıydı. En büyük sorunum da, komşu evlerdeki çocukların bahçemden meyve aşırması şeklinde cereyan etseydi keşke. Düşünsenize, kimsenin size ırkınızı, mezhebinizi, inancınızı, siyasal eğiliminizi sormadığı doğal bir ortam.

     7 – Dünyadaki 6 milyar insana aynı anda hitab etme şansınız olsaydı dünyaya neler söylemek isterdiniz?

     Eğer tek dîn, tek mezhep, tek inanç ve tek ırktan insanların hâkim olduğu bir sokak, mahalle, köy veya ülkede yaşıyorsanız çok şanssızsınız. Sabah evinizden çıktığınızda, sokağınızda Türk, Kürt, Ermenî, Arap, Afrikalı, Amerikalı, Rum, Yahudî veya Fransız ile karşılaşma olanağınız varsa çok şanslı bir yaşam sürdürüyorsunuz demektir ve lütfen bunun değerini bilin.